Sëmundjet Kërpudhore 

Vyshkjet,

Fuzarioza në borzilok (Fusarium oxysporum ), 

Bloza,

Hiret në kultura të ndryshme, 

Ndryshku i pelinit ( Puccinia absinthii ), 

Antraknoza (Colletotrichum gloeosporioides ), 

Rhizoctonia ( Rhizoctonia solani ) 

Septorioza ( Septoria steviae )

Shfaqja e sëmundjeve kërpudhore në përgjithësi lehtësohet nga kushtet specifike të ambientit (lagështia, temperatura, drita). Kërkohet një ajrosje e mirë midis bimëve e rreshtave, kontrolli i temperaturave dhe lagështisë. 

Për kontrollin e sëmundjeve kërpudhore ka disa produkte të miratuara, por duhet patur parasysh që parandalimi është thelbësor.

Këtu janë disa praktika të mira bujqësore për t'u zbatuar për të patur një parandalim dhe kontroll sa më efikas.

• Në serë:
• Të sigurohen kushtet klimatike në mënyrë optimale (qarkullimi i ajrit) për të shmangur krijimin e lagështisë së tepërt.
• Të shmanget lagia e tepërt e gjetheve (nëse është e mundur ujiteni nga poshtë dhe jo nga lart) dhe përdorni ujitje me pika.
• Të shmangen mbjelljet e dendura.
• Të shmanget azoti i tepërt pasi e dobëson bimën.
• Të eliminohen bimët e infektuara për të parandaluar përhapjen e patogjenëve në bimët fqinje.
• Të eliminohen mbetjet bimore me infeksion.
• Nuk ka asnjë metodë dezinfektimi për farat e bimëve mjekësore dhe aromatike për prodhim organik.
• Dezinfektimi me avull është pjesërisht efektiv kundër disa kërpudhave patogjene, por i vështirë për t'u zbatuar (temperatura të larta për një periudhë të shkurtër kohore, p.sh. 60 deri në 70°C për 1 deri në 2 min).
• Të bëhet qarkullim bujqësor.
• Të përdoren kultivarë tolerant, apo rezistent dhe fara të shëndetshme dhe/ose të çertifikuara.
• Të shmanget formimi i plagëve në bimë.
• Të përdoren PMB të miratuara për prodhim organik.

Produkte fitosanitare të miratuara

Përbërësit aktivë të përdorur në produktet e trajtimit të autorizuara për kultivimin organik të bimëve aromatike dhe mjekësore, bimëve dhe erëzave të imëta (2020).

Përbërësi aktiv:

Shkaktarët e hirit në kultura të ndryshme kontrollohen me Squfur, bikarbonat kaliumi. Gliocladiumi catenulatum (fungicidit biologjik) kontrolllon ( Fusarium , Phytophthora , Phytium , Rhyzoctonia ).

Hiri në kultura të ndryshme:

Hiri tek sherebela, 

Si ti njohim:

Shtresa myku me ngjyrë të bardhë në gjethe që më vonë mund të zverdhen përdredhen dhe nekrotizohen.

Menaxhimi:

• ORGANIKE: squfuri dhe bikarbonat kaliumi.
• BIOLOGJIKE: Bacillus pumilis dhe Bacillus subtilis
• Qarkullim i mirë i ajrit midis bimëve.

Hiri i mullagës Erysiphe cichoracearum

Si ti njohim:

Hiri vesh pjesët vegjetative me një shtresë në trajtë pluhuri dhe të bardhë në gjethe dhe kërcell duke penguar fotosintezën.

Menaxhimi: 

• Dielli i plotë ndihmon në minimizimin e rrezikut.
• Vaditje në tokë, duke shmanguar lagien e gjetheve.
• Kontrolli kimik: Squfur;
• Nxitja e qarkullimit të mirë të ajrit rreth bimëve;
• Shmangia e formimit të avujve, trajtime me squfur.

Antraknoza e mullagës

Si ti njohim:

Antraknoza, shkakton lezione  të errëta dhe të fundosura, në gjethe dhe kërcell. Është një sëmundje që mund të përshkallëzohet shpejt, veçanërisht në kushte të lagështa.

Kalbëzimi i bardhë, Sclerotonia sclerotiorum   

Si ta njohim:

• Bimët vyshken dhe thahen me shpejtësi, shpesh pa u zverdhur;
• Në bazën e kërcellit shfaqen trupa të vegjël të zinj (sklerotet) së bashku me micelin e bardhë.
• Lezionet që duken si të lagura me ujë  janë të pranishme në kërcell në pranverë;
• Indet e infektuara thahen dhe mbulohen me micelin e bardhë.

Menaxhimi:

• Shfaqja e sëmundjes favorizohet nga kushte të ngrohta dhe të lagështa.
• Material bimor i pastër pa sëmundje;
• Qarkullim kultural, si p.sh. drithërat që janë jo-strehues.

Vrugu i rozmarinës, Peronospora lamii

Si ta njohim:

Zverdhje nga ana sipërme e gjetheve dhe shtresë të bardhë nga poshtë gjethes.

Menaxhimi:

• Nxitja e qarkullimit të mirë të ajrit rreth bimëve;
• Shmangnia e lagies së gjethes, duke ujitur bimën në bazë.

Ndryshku në kultura të ndryshme

Ndryshku tek Sherebela, Puccinia menthae

Simptomat

• Pustula të vogla, ngjyrë portokalli të ndezura, të verdha ose kafe në anët e poshtme të gjetheve;
• Lastarët e rinj janë të zbehtë dhe të shtrembëruar;
• Sipërfaqe të mëdha të indit të gjetheve thahen dhe gjethet mund të bien nga bima.

Menaxhimi:

• Bimët dhe rizomat e infektuara hiqen për të parandaluar përhapjen;
• Trajtimi termik i rrënjëve ndihmon në kontrollin e sëmundjes;
• Rrënjët zhyten në ujë të nxehtë në 44°C për 10 minuta, ftohen duke përdorur ujë të ftohtë dhe më pas të mbillen si zakonisht.

Ndryshku i mullagës Puccinia malvacearum

Si ti njohim:

Njolla me ngjyrë portokalli në dy anët e gjethes që janë pustulet e  ndryshkut të mullagës.

Menaxhimi

• Të eleminohen bimët e infektuara,
• Të kontrollohet lagështia.
• Mos të mbillen farëra që vijnë nga bimë të infektuara.
• Të përdoren kultivarë të qëndrueshëm.
• Heqja e menjëhershme e gjetheve të infektuara mund të frenojë përhapjen e saj.
• Për infeksionet e rënda të përdoren fungicide.
• Në pranverë, gjethet e infektuara të hiqen dhe të shkatërrohen për të parandaluar përhapjen e ndryshkut.

Kalbëzimet e ndryshme

Si ti njohim:

Kalbëzimi i rrënjëve shkaktuar nga Fusarium sp., Phytophthora, sp. Pythium sp. dhe Rhizoctonia sp. shfaqen me  vyshkje, zbehje ngjyre deri në tharje të plotë.

Menaxhimi:

• Kontrolli i lagështirës,
• Shmangia e ujitjes në formë shiu.
• Kur bimët janë të infektuara, të parandalohet përhapja e sëmundjes duke krasitur indet e dëmtuara dhe duke e trajtuar tokën me squfur.
• Kur kalbëzimi është shkaktuar nga Phytophtora ose Pythium, duhet trajtuar me PMB me bazë bakri.
• Për Botrytis cinerea  nuk ka fungicide të aprovuara.

Septorioza e lavandrës: Septoria lavandulae

Si ta njohim:

• Njolla rrethore të zeza me qendrën me ngjyrë gri.
• Njolla mund ta përfshijnë të gjithë gjethen.

Menaxhimi:

• Kontrolli i lagëshhtirës,
• Shmangia e ujitjes në formë shiu.
• Fungicide të aprovuara janë ato me bazë bakri.

Mbrojtja e bimëve aromatike dhe mjekësore me produkte të bazuara në organizma të dobishëm

Ekzistojnë katër lloje të organizmave të dobishëm:

• Insektet,
• Viruset,
• Bakteret,
• Kërpudhat.

Për kultivimin e bimëve aromatike dhe mjekësore ka shumë përvojë me hedhjen e organizmave të dobishëm në sera, por jo për hedhjet në fushë të hapur. 

Tabela e mëposhtme paraqet një listë indikative të produkteve ndihmëse që mund të përdoren aktualisht për kultivimin e bimëve aromatike dhe mjekësore. 

Produkte të bazuara në insekte, këpusha dhe nematoda të miratuara për bujqësi konvencionale

Produkte bakteriale të miratuara për bujqësi konvencionale